Zwakte, impulsiviteit en kortzichtigheid is hetgeen de mensheid ervan weerhoudt om alles wat we op de lange termijn verlangen te bereiken. Het individu is bezig met overleven, terwijl overleven niet meer aan de orde is.

De hersenpan van de Homo Sapiens stamt nog steeds uit een oertijd. Een tijd waarin we elkaar de hersens in sloegen, niet konden praten en in extase waren toen we drie bessen vonden in het oerwoud. Het is tragisch dat we niets aan onze biologie kunnen doen, terwijl onze hele wereld om ons heen veranderd is. Veranderd in een wereld die niets meer te maken heeft met onze natuurlijke habitat.

De harde waarheid is dat je eeuwenoude hersenpan niet gemaakt is voor deze wereld. Er zijn maar weinigen die dat beseffen en hun gedrag met een mate van rationaliteit benaderen om succesvol te opereren in deze tegenwoordige wereld van langetermijndoelen.

De eeuwenoude hersenpan

Ons brein is duizenden jaren oud, en het is geëvolueerd om een specifiek doel te bereiken: Overleven en voortplanten. Om voort te planten moet men levend zijn. Dus een van de meest belangrijke missies van ons brein is ons levend houden. Op het eerste gezicht lijkt dit niet iets wat zou kunnen conflicteren met ons verlangen in het heden, immers: Wij willen op dit moment ook overleven toch?

Om te begrijpen waarom we door de sterk drang tot overleving van onze eeuwenoude hersenpan onszelf flink in de voet schieten, moeten we teruggaan naar de omstandigheden waarin onze hersenpan is geëvolueerd.

De omstandigheden van schaarste

De omstandigheden waarin ons brein is geëvolueerd zijn omstandigheden van schaarste en acuut gevaar. De drie bessen op de grond van de jungle waren de enige bessen die we op die dag zouden zien. Tegelijkertijd waren we enorm alert op de tijger die kon schuilen in de planten verderop.

We zagen de bessen en propten ze zo snel mogelijk in onze mond en liepen weer verder. Het maakt daarbij niet heel veel uit of er over 3 jaar wellicht een moment zou zijn dat de bessen beter van pas zouden komen, als we ze bijvoorbeeld nu zouden planten. We weten namelijk helemaal niet of we nog een jaar zullen overleven. De periode over 3 jaar doet er helemaal niet toe in deze context.

Het is het toppunt van kortetermijndenken, een succesvolle strategie als men in een overlevingssituatie zit met overal acuut gevaar. Deze strategie van kortetermijndenken is geen keuze, het zit ingebakken. Het is biologisch imperatief. Onze hersenen zijn geëvolueerd om de korte termijn dusdanig hoog te waarderen. Zodanig dat we in de juiste omstandigheden niet eens aan de lange termijn denken.

Deze biologische drang van het kortetermijndenken heeft ons voor vele duizenden jaren enorm veel goeds gedaan. Het heeft ervoor gezegd dat we überhaupt konden overleven.

Waarom we niet geëvolueerd zijn voor langetermijndoelen

Stel je namelijk eens voor dat je een ander soort hersenen zou hebben. Je hebt een brein dat de lange termijn hoger waardeert dan de korte termijn. Je staat in het oerwoud met de zojuist gevonden drie bessen. Honger is zeer aanwezig, je maag rammelt omdat je al 2 weken geen eten hebt gehad. In plaats van de drie bessen te eten die je elke dag vind, besluit je om ze niet te eten. Je plant ze in de grond. Over drie jaar zou je mooie volle bessenstruiken hebben met veel bessen elk seizoen.

Echter, voordat je de vruchten kan plukken van je actie, sterf je na 4 weken omdat je geen eten tot je hebt genomen. De korte termijn was eigenlijk alles wat telde. Het is goed zichtbaar en logisch dat in deze omgeving de hersenpan is geëvolueerd met een verhoogde voorkeur voor de korte termijn.

Implicaties voor het heden

De effecten hiervan zijn vast te herkennen in je eigen leven. Onze hersenen focussen nou eenmaal erg graag op de korte termijn. Liever nu die dikke chocoladereep achterover drukken in plaats van het wachten tot over een week. We kiezen structureel voor de korte termijn omdat het oh zo goed voelt.

Het heden is gekenmerkt door overvloed, niet meer door schaarste zoals vroeger. Er is een overvloed aan alles wat voor overleving nodig is. In plaats van overleving hebben we andere doelen gekregen. We willen verder kijken, grootse problemen oplossen: Een hele carrière uitstippelen, een prachtig gespierd lichaam krijgen, rijk worden door beleggen op de lange termijn.

Deze nieuwe doelen hebben één ding gemeen: Om ze te behalen moeten we op de korte termijn iets opgeven om op de lange termijn iets te behalen. Laat ons brein daar nu enorm slecht in zijn omdat het de korte termijn prefereert.

Het is zoveel fijner om dat koekje te eten en Netflix te kijken, in plaats van hard zweten in de sportschool. Het is zoveel fijner om nu het geld uit te geven aan een prachtige UHD televisie in plaats van het het geld te beleggen in een wereldwijd gespreid aandelenfonds waar je pas over 30 jaar veel plezier van hebt.

Het gros van de samenleving

De meest deprimerende gedachte is het besef dat velen van onze samenleving niet bewust bezig zullen zijn met het strijden tegen deze menselijke valkuil. Deze personen zullen elk jaar tegen zichzelf zeggen dat dít jaar echt hét jaar zal zijn. Deze keer zullen ze écht minder gaan snoepen en meer sporten.

Ze zullen daarnaast deze keer écht wat meer gaan sparen en beleggen, om er later meer plezier van te hebben, om later rijk te worden. De werkelijkheid is dat als men op een gegeven moment voor de keuze zal staan, ze de korte termijn zullen kiezen.

De meeste mensen zullen niet rijk worden, ze zullen niet het mooie lichaam krijgen waar ze van dromen, en zullen niet afkicken van die verslaving of vervelende gewoonte. Er zijn maar een selecte groep van mensen die het in zich heeft om consistent de lange termijn te kiezen. Deze personen zullen naar boven rijzen in onze hedendaagse samenleving als de succesvollen. Zij zijn klaar om op bijna elk moment nee te zeggen tegen hun dopaminesysteem. Het dopaminesysteem welke wil dat ze de korte termijn boven de lange termijn verkiezen.

Zij die de eeuwenoude hersenpan met al zijn impulsiviteit, kortetermijndenken en dopamine hebben weten te overwinnen.